Κατάθλιψη. Μια λέξη που τρομάζει. Μια κατάσταση που ταλαιπωρεί και επηρεάζει τις ζωές πολλών ανθρώπων. Το πιο σημαντικό για όσους έρθουν αντιμέτωποι με αυτό το «φαινόμενο» είναι να το αντιληφθούν, να το αποδεχτούν και έπειτα να προσπαθήσουν να φτάσουν στην άμεση επίλυσή του.
Τα τελευταία χρόνια ολοένα και πληθαίνουν τα παραδείγματα ανθρώπων που μίλησαν δημόσια για τη δική τους μάχη με τον αόρατο αυτό εχθρό. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και πολλοί αθλητές και αυτό είναι το κομμάτι που θα ασχοληθούμε και θα αναλύσουμε με τη βοήθεια του ψυχολόγου υψηλής απόδοσης, Αχιλλέα Υφαντίδη, που μας δίνει χρήσιμες και πολύτιμες απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα που ταλανίζουν αρκετό κόσμο.
Σύμφωνα με μελέτες οι παράγοντες που συμβάλλουν στην κατάθλιψη σε αθλητές κορυφαίου επιπέδου είναι, μεταξύ άλλων, οι τραυματισμοί και η… συνταξιοδότηση και σύμφωνα με αυτές το ένα τέταρτο των αθλητών αντιμετώπιζαν και αντιμετωπίζουν καθημερινά την κατάθλιψη. Μόλις πριν από λίγες ημέρες ο Ντέμης Νικολαίδης εξομολογήθηκε δημοσίως για πρώτη φορά τη δική του… περιπέτεια με την κατάθλιψη. Το πως ξεκίνησε, το πόσο τον επηρέασε και το πως το ξεπέρασε. Λίγο καιρό νωρίτερα, ο Τάσος Μπακασέτας που αγωνίζεται στη Τράμπζονσπορ, αποκαλυψε τη δική του εμπειρία που βίωσε μερικά χρόνια πριν όντας αθλητής τότε της ΑΕΚ. Φυσικά και υπάρχουν αρκετοί ακόμα. Ποια είναι όμως τα πρώτα πράγματα που ένας επαγγελματίας αθλητής πρέπει να έχει πάντα κατά νου;
Όσα είπε ο Αχιλλέας Υφαντίδης:
«Το πρώτο κομμάτι έχει να κάνει με την ευαισθητοποίηση. Να έχουμε την τόλμη να κοιτάξουμε κατάματα ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε χωρίς να ντρεπόμαστε γι’ αυτό. Να έχουμε την αποφασιστικότητα να επικοινωνήσουμε αυτό που μας «τρώει την ψυχή» με το περιβάλλον εμπιστοσύνη μας ή να απευθυνθούμε στον ειδικό για να πάρουμε αξιόπιστες συμβουλές», αναφέρει αρχικά ο κ. Υφαντίδης και προσθέτει:
«Το δεύτερο κομμάτι έχει να κάνει με την πρόληψη. Γιατί συνήθως ελάχιστοι σκέφτονται το μετά. Την επόμενη ημέρα της καριέρας τους. Όλοι ζουν το τώρα, το πρόσκαιρο. Και όταν τα χρόνια περάσουν, πλησιάσει ή έρθει το τέλος της καριέρας, τότε αρχίζει ο εκάστοτε αθλητής να πέφτει στα… βαθιά, ανέτοιμος. Να πλέει στο επαγγελματικό άγνωστο, που πολλές φορές μοιάζει αλλά και είναι γκρίζο και χωρίς προοπτικές».
Άρα, πάντα η σωστή προετοιμασία για το τι θα ακολουθήσει είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος για να αποφευχθούν δυσάρεστες καταστάσεις… «Είναι κομβικής σημασίας το να προετοιμάζεται εγκαίρως ο αθλητής για μία δεύτερη καριέρα, που θα ακολουθήσει την αθλητική. Και αυτό οφείλει να το προετοιμάσει σταδιακά και μεθοδικά όσο είναι στα ντουζένια του, προκειμένου όταν πια αποσυρθεί, να υπάρχει ήδη κατάλληλο έδαφος, πλάνο και επιλογές για την επαγγελματική συνέχεια».
Συγκρίνοντας το σήμερα, την τωρινή γενιά, με αυτή του 2000, οι διαφορές που εντοπίζει κανείς είναι πολλές και μεγάλες. «Η σημερινή γενιά είναι πολύ πιο εκτεθειμένη από αυτή του 2000 και μάλιστα 24 ώρες το 24ωρο. Πλέον την αποθέωση ή την διαπόμπευση τη ζεις, τη βιώνεις διαρκώς στο πετσί σου μέσω των social media. Και αυτό είναι μία πολύ μεγάλη διαφορά. Παλιότερα, ο αθλητής μπορεί να γνώριζε διθυράμβους ή ιδιαίτερα αρνητικές κριτικές όμως αυτά δεν έφταναν αστραπιαία στην προσωπική του ζωή, ούτε ήταν σε αυτά βαθιά και συνεχώς εκτεθειμένο το οικογενειακό του περιβάλλον, ούτε γινόταν αντιληπτά στο σύνολό τους, όπως γίνεται πια με ένα απλό ψάξιμο στο διαδίκτυο, ούτε και παρέμεναν διαρκώς ενεργά, μέσα στον χρόνο και προσβάσιμα από όλους, όπως πια συμβαίνει στην ψηφιακή εποχή».
Η συζήτησή μας με τον Αχιλλέα Υφαντίδη, επεκτάθηκε και σε μία ειδική μορφή κατάθλιψης, της κατάθλιψης υψηλής λειτουργικότητας, στην οποία τα συμπτώματα αν και εμφανίζονται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ότι η κλασσική κατάθλιψη, εντούτοις είναι λιγότερο έντονα και λιγότερο διακριτά. Όπως υπογράμμισε, στην κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας τα άτομα διατηρούν μία βιτρίνα κανονικότητας, και εμφανίζονται να έχουν έντονους και απολύτως λειτουργικούς ρυθμούς καθημερινότητας, χωρίς να γίνεται ορατός ο μηχανικός και ο απαθής τρόπος με τον οποίον δρουν, που δεν αποκαλύπτει κάποια ένδειξη θλίψης ή απώλειας ενέργειας. «
Αυτή η μορφή συχνά εντοπίζεται στους elite αθλητές και οφείλεται στα συνεχόμενα και ατελείωτα παιχνίδια με βάση το πως έχουν εξελιχθεί τα σπορ με το καλεντάρι να είναι αμείλικτο και τις περισσότερες φορές ασταμάτητο. Θα σας δώσω ένα ακόμα παράδειγμα: οι τελευταίες μελέτες αναφέρουν πως το 5% των αθλητών βιώνει κατάθλιψη, με το ποσοστό αυτό να αγγίζει ακόμη και το 15% μετά από τραυματισμούς».
Τρόποι αντιμετώπισης όλων των παραπάνω σαφώς και υπάρχουν και αυτό είναι ένα κομμάτι στο οποίο ολοένα και περισσότερο επενδύουν οι ομάδες στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια μέσω των ειδικών συνεργασιών που κάνουν με ειδικούς ψυχολόγους. «Τα τελευταία χρόνια οι ομάδες κάνουν πολλά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Σε όλες τις μεγάλες ομάδες του εξωτερικού υπάρχουν ειδικά επιτελεία που παρέχουν τέτοιου είδους βοήθειες. Επίσης αυτό συμβαίνει και στους elite αθλητές. Το βασικό ζήτημα είναι να κατανοήσει ο εκάστοτε σύλλογος πως ο αθλητής δεν είναι αναλώσιμο «γρανάζι» μίας μηχανής. Οι αθλητές είναι άνθρωποι με συναισθήματα, με φόβους, με πίεση, με εσωτερικές συγκρούσεις, Και πρέπει να επενδύσουν σε αυτόν και στην ψυχική του ισορροπία. Οι ομάδες θα πρέπει να διαθέτουν το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό που θα μπορεί να αποτελεί το φίλτρο μέσω του οποίου θα γίνεται από το άτομο η ορθή διαχείριση της απογοήτευσης, των διλημμάτων, των παρεξηγήσεων, των παρερμηνειών, της συναισθηματικής και ψυχικής κόπωσης, της ζήλειας, βοηθώντας έτσι ακόμα και στον τρόπο που χτίζονται οι διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στην ομάδα. Κοινώς να αντιμετωπίζουν αλλά και να προλαμβάνουν καταστάσεις εν τη γενέσει τους. Όλα τα αυτά ισχύουν φυσικά και για τα προπονητικά τιμ. Γιατί όσο πιο υγιής ψυχικά είναι ένας προπονητής ή αθλητής, τόσο πιο εύκολο θα είναι γι’ αυτόν να έχει καλή απόδοση ή να παίρνει τις κατάλληλες και σωστές αποφάσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της σεζόν, μεγιστοποιώντας την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα εαυτού και αλλήλων». Κλείνοντας, την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα κουβέντα μας, ο κ. Υφαντίδης, έδωσε τη δική του συμβουλή προς τους αθλητές, προκειμένου να γίνουν πιο εξωστρεφείς και να μην διστάζουν να μιλήσουν για οτιδήποτε τους προβληματίζει. «Παρακαλώ τους αθλητές από τη στιγμή που θα μπουν στη διαδικασία αυτή να μη διστάζουν να συζητήσουν το θέμα που τους απασχολεί με τον προπονητή της ομάδας τους, χωρίς να φοβούνται μήπως στοχοποιηθούν, αποδομηθούν ή περιθωριοποιηθούν από αυτόν, επειδή υποτίθεται ότι θα αποκαλύπτουν αδυναμία. Προϋπόθεση βέβαια αυτού, είναι η σωστή επικοινωνία και η σχέση εμπιστοσύνης αθλητή και προπονητικού επιτελείου, η οποία πρέπει να καλλιεργείται σε καθημερινή βάση. Μόνο τότε θα υπάρχει μέγιστο όφελος για τον σύλλογο σε ομαδικό επίπεδο αλλά και για τον κάθε αθλητή σε προσωπικό επίπεδο».
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ KARFITSA